Literatuurstudie
In het programma ‘Agency arrangeren’ onderzoeken we welke elementen in activiteiten voor en met jongeren (12-18 jaar) deze jongeren ondersteunen in het ontwikkelen van ‘agency’. We richten ons daarbij op jongeren die in een achterstandspositie verkeren en/of anderszins kwetsbaar zijn. We kijken naar activiteiten die domeinoverstijgend zijn, dat wil zeggen dat ze verschillende levensgebieden verbinden, bijvoorbeeld school, cultuur, gezondheid. We zijn op zoek naar manieren om agency te ondersteunen, omdat het ervaren van agency bijdraagt aan zowel het persoonlijke welzijn als de maatschappelijke participatie en betrokkenheid van jongeren (Abdallah & Kaulingfreks, 2021). Bovendien hebben jongeren vaak wel ideeën over wat er beter kan in hun leven en in de samenleving, en willen ze daar ook iets aan doen, terwijl ze niet de mogelijkheden ervaren of de ruimte krijgen om daarnaar te handelen.
We denken dat de verschillende perspectieven die er in de literatuur te vinden zijn op het begrip ‘agency’ kunnen helpen vat te krijgen op wat er nodig is om dat handelingsvermogen te vergroten: individuele vaardigheden en het zelfvertrouwen om die in te zetten, bewustzijn van de eigen context en bredere maatschappelijke structuren, en het vermogen om samen met anderen actie te ondernemen om iets te veranderen. Tegelijkertijd vestigt het begrip agency de aandacht op het gegeven dat handelen altijd wordt mogelijk gemaakt én beperkt door de structuren waarin het plaatsvindt. Het vestigt dus tevens de aandacht op wat er op dat niveau te doen staat als we agency van jongeren willen stimuleren.
Agency is een van de lastigste begrippen van de sociale wetenschappen. Grote denkers als Bourdieu, Giddens, Bauman, hebben voorstellen gedaan voor de conceptualisering van het begrip, en vele anderen hebben zich daardoor laten inspireren, onder andere in onderzoek naar (de ontwikkeling van) jongeren. Ons doel in deze literatuurstudie is niet om recht te doen aan al die inzichten, hun onderliggende filosofieën en de nuances erin. We willen enkele relevante perspectieven op agency (van jongeren) bij elkaar brengen, om erop te kunnen voortbouwen en om onze positie te bepalen.
De tweede term in de titel van dit programma is arrangeren. Dat verwijst naar het gegeven dat agency iets is dat mensen niet ‘vanzelf’ hebben of tonen; het onstaat in interacties in specifieke contexten. Dat betekent dat interacties met jongeren en omgevingen waarin jongeren zich begeven zo vormgegeven, gearrangeerd, kunnen worden dat er ruimte ontstaat voor agency. In de literatuur zijn inzichten te vinden over hoe interacties en omgevingen, waarin agency van jongeren gestimuleerd wordt, eruit zien. Ook die inzichten zullen we hier bespreken.
Wat hierna volgt is dus een pragmatische literatuurstudie, waarin we om te beginnen in hoofdstuk 2 op basis van literatuur over agency komen tot een eigen definitie van en visie op agency. In hoofdstuk 3 gaan we in op de vraag hoe omgevingen die ruimte bieden voor agency van jongeren en die de ontwikkeling van agency stimuleren, gearrangeerd kunnen worden. Tot slot brengen we in hoofdstuk 4 kort samen hoe we uit te literatuur tot een onderzoeksfocus komen voor de volgende fasen van dit programma.