Programmaleiders: Aisa Amagir (onderzoeker en lerarenopleider Economie aan de HvA) en Monique Kremer (hoogleraar Actief Burgerschap aan de UvA).
Consortiumpartners: HvA. UvA, VU, Nibud, Pantar, ROC van Amsterdam, Cordaan, Gemeente Amsterdam – O&S, Gemeente Amsterdam – WPI, Gemeente Amsterdam – WSP
Het Kenniscentrum Ongelijkheid heeft dit onderzoeksprogramma geïnitieerd om de bestaanszekerheid van bewoners van de Metropoolregio Amsterdam te onderzoeken langs verschillende dimensies, waaronder inkomen, werk, wonen en de betaalbaarheid van voorzieningen in de stad. Het programma is gericht op het in kaart brengen van financiële belemmeringen – bijvoorbeeld onzekerheid op het gebied van werk en inkomen, schuldenproblematiek, stijgende woonlasten of zorgkosten – die volwaardige participatie in verschillende levensdomeinen en levensfasen in de weg kunnen staan. Centraal staat de vraag naar de samenhang en cumulatie van zulke belemmeringen, en de vraag hoe de cumulatie van bestaansonzekerheid binnen generaties en over generaties heen doorbroken kan worden.
Het onderzoeksplan voor het eerste jaar (2022)
Een onzeker bestaan ontstaat doordat mensen onvoldoende zeker zijn van werk en van inkomen. In de huidige aanpak van bestaansonzekerheid staat vooral eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid centraal. In dit programma wordt onderzocht hoe hulpinstanties, het onderwijs, werkgevers, collega’s en medeburgers een zinvolle bijdrage kunnen leveren aan het verbeteren van een onzeker bestaan. Het vertrekpunt is de relationele benadering.
Het eerste jaar van het programma staat in het teken van een grootschalige studie onder drie groepen die te maken hebben met een gebrek aan (zeker) werk en/of geld én belangrijke levensgebeurtenissen: 18 worden, echtscheiding en ziekte. Het onderzoek laat zien hoe het komt dat mensen buitengesloten worden, wat mensen nodig hebben (met aandacht voor versterken doenvermogen) en wat de ervaringen zijn met publieke instanties (met aandacht voor het terugwinnen van vertrouwen). Daarnaast worden bestaande, kansrijke praktijken in kaart gebracht voor mensen met een onzeker bestaan die vertrekken vanuit een relationele benadering.
Het onderzoeksplan voor het tweede jaar (2023)
Dit programma is gericht op de vraag hoe anderen een zinvolle bijdrage leveren aan het
verbeteren van een onzeker bestaan, dat ontstaat door gebrek aan (zeker) werk en/of geld, van
mensen zonder start- of passende kwalificatie. Om ongelijkheid te verminderen is het zaak om in
plaats van een individuele benadering te vertrekken vanuit een relationele benadering. Hoe
kunnen instanties, werkgevers, peers en medeburgers bestaansonzekerheid verminderen?
In het tweede jaar diepen we het kwalitatief onderzoek uit naar drie groepen die te maken hebben
met belangrijke life-events (18 jaar/volwassen worden, alleenstaanden met kinderen
(echtscheiding/overlijden partner) en 50 plussers (arbeidsbeperking). We analyseren daarnaast
ook het niet-gebruik van regelingen. Ten slotte kijken we naar de werkzame elementen van
concrete praktijken die vertrekken vanuit een relationele benadering. De resultaten van het
tweejarig project zullen leiden naar een toegankelijk (e)magazine dat tevens ingezet wordt in
meerdere gespreksrondes met maatschappelijke en gemeentelijke actoren om tot veranderingen
te komen.
De opbrengsten
In de factsheet ‘Amsterdammers met een onzeker bestaan’ wordt de situatie van drie groepen die vaak onvoldoende zeker zijn van werk en van inkomen geschetst. Welke groepen Amsterdammers hebben de hoogste kwetsbaarheidscore, gebaseerd op inkomen, opleiding, werk en gezondheid? En wie heeft het meest te maken met hoge woonlasten of problematische schulden?
De verkenning ‘Onder de streep: wat huishoudens overhouden’ gaat over wat huishoudens overhouden nadat alle minimaal noodzakelijke uitgaven zijn gedaan. In hoeverre kunnen mensen rondkomen? De verkenning gaat over verschillende inkomensniveaus bij drie groepen die vaker in een kwetsbare positie verkeren (zie verkenning Amsterdammers met onzeker bestaan in 10 figuren): zelfstandig wonende 18-jarige, eenoudergezin met kinderen en huishoudens met een zorgvraag.
Lees hier het achtergrondrapport ‘Een (on)zeker inkomen in de stad. Inkomensondersteuning in een onzeker bestaan’.
Lees hier het rapport Samen tegen een onzeker bestaan: Variaties in maatschappelijke initiatieven.
In de actualiteit
Overheid bedoelt het goed, maar kan het niet – Sociale Vraagstukken
‘De overheid is een stressfactor geworden’ – MUG Magazine
https://www.bnr.nl/gemist?date=01-03-2023&time=13-44-00
‘Verzorgingsstaat is een stressfactor geworden’ (binnenlandsbestuur.nl)
https://amsterdam.meetellen.nl/nieuws/2022/10/een-on-zeker-bestaan-in-de-stad
Ook deelt Monique Kremer, een van de programmaleiders, de bevindingen van het onderzoek in een interview over vertrouwen in Zorg+Welzijn en Sociale Vraagstukken. Voor wie meer wil lezen over vertrouwen, lees hier haar bijdrage uit het Lexicon Nabijheid en Sociaal Werk.